کود های آلی مانند فضولات چهار پایان اهلی ، پرندگان مرغداری ها ، بقایا کشتارگاه هاخون ، گوشت ، پودر و خاکستر استخوان ، بقایای ماهی ها ، مازاد دباغی ها ، تفاله ها ، کنجاله ها ، کود سبز از جمله فراورده های جنبی کشاورزی هستند که توسط موجودات زنده گیاهان و حیوانات تولید میشوند.
از زمان های قدیم و با جایگزین شدن زراعت به جای دامداری و ترک زندگی کوچ نشینی،انسان به منظور حفظ حاصلخیزی خاک،کودهای آلی و نیز آهک ، خاکستر ، مارن ۴۰-۵۰ درصد کربنات کلسیم+ رس+ ماسه،گچ ، لجن ، و غیره را به عنوان کود شناخته و بکار برده است .
این کود دهی ابتدایی چندین هزار سال متداول بوده است. اما به دلیل طولانی بودن فرایند تجزیه ترکیبات آلی و معدنی شدن آنها و نیز به دلیل پایین بودن میزان عناصر غذایی موجود در آنها، میزان عملکرد همواره پایین بوده است . امروزه اهمیت این قبیل کودها بیشتر به خاطر اصلاح خاک است . بنابراین ارزش اصلی کودهای آلی به علت تغییرات فیزیکی است که در خاک ایجاد میکنند کودهای آلی مختلف از نظر کیفیت و دوام در خاک و نیز از نظر قیمت متفاوت هستند .
مهترین کودهای آلی عبارتند از
1- کودهای حیوانی
2- کودهای سبز
3- انواع کمپوست ها
4- لجن و فاضلاب شهری
5- زباله های شهری
6- لجن و فاضلاب کارخانجات صنایع غذایی
با توجه به مقدار بسیار کم مواد آلی در خاک های ایران کمتر از ۱ ، بدیهی است که کودهای حیوانی و کمپوست های تهیه شده از زباله ها و مواد زاید به تنهایی قادر به تامین مواد آلی مورد نیاز خاک های کشور نیستند. در کنار این عوامل ، موانع فرهنگی موجود بر سر راه استفاده از کمپوست ها ، لجن و فاضلاب شهری و نیز هزینه بالای تهیه این نوع از کودهای آلی ، استفاده از کودهای سبز جهت افزایش ماده آلی خاک در اراضی کشورزی در اولویت قرار میگیرد.
مزایای کود سبز
1- پایینتر بودن هزینه آن در مقایسه با کودهای آلی دیگر از جمله کودهای حیوانی و کمپوست ها.
2- تطابق آن با عرف فرهنگی جامعه که باعث میشود زراع آن را با میل و رغبت بیشتری بکارد.
3- راحت تر بودن عملیت کاشت، داشت و برگرداندن آن به خاک در مقایسه با گیه زراعی اصلی .
4- امکان اجرای آن در حد فواصل بین دو کشت اصلی به شکلی که از نظر زمانی مشکلی را برای زارع ایجاد نکرده و موجب اشغال زمین در تمام فصول زراعی نگردد.
5- داشتن مزایای ویژه نسبت به سایر کودهای آلی از جمله حفاظت خاک در برابر فرسایش بادی ، بهبود جمعیت میکروبی خاک و افزایش عمق خاک زراعی.