سدان مد تغییر مسیر دریافت مراقبت های پزشکی
دفعات بازدید : 18921
دفعات بازدید : 18921
زخم بستر به آسیب وارد شده به قسمتی از پوست و بافت گفته می شود که معمولا در اثر نشستن یا خوابیدن طولانی مدت در یک وضعیت ثابت ایجاد می شود. زمانی که شخصی وضعیت خود را تغییر ندهد فشار بیشتری بر قسمت های خاصی از بدن که در تماس با سطح قرار دارد وارد می شود. این زخم ها ممکن است از ساییدگی در صندلی یا بستر ، و یا کشیدگی با ملحفه ایجاد شوند.
زخم بستر از زخم های پوستی شایع می باشد و یکی از شکایات پزشکی زیانبار به خصوص ناشی از آسیب نخاعی بشمار می آید .زخم بستر به نام های زخم فشاری و دکوبتیوس هم نامیده می شود .
افراد مستعد زخم بستر چه کسانی هستند؟
1. افراد مبتلا به ضایعات نخاعی ، فلج عضلانی ، MS ،و دیگر مشکلات عصبی که منجر به کاهش حس درد در آنها شده .2. افراد با بستری طولانی مدت در بخش مراقبت های ویژه
3. افراد با دوران نقاهت طولانی پس از جراحی
4. افراد سالمند یا افراد دیگری که بهر دلیل و بدون کمک دیگران قادر به تغییر وضعیت بدن خود نیستند و یا از صندلی چرخدار استفاده می کنند .
علت ایجاد زخم بستر چیست ؟
در کسانی که حس طبیعی دارند وقتی قسمتی از بدن برای مدتی تحت فشار قرار گیرد ، دستوراتی بطور ناخودآگاه به مغز رفته و فرد حتی بدون آنکه متوجه باشد با جابجا کردن بدن خود از پیدایش زخم جلوگیری می کند .در واقع در حالت طبیعی پوست می تواند مقداری از فشار را برای مدتی طولانی تحمل کند ، اما فشار زیاد را فقط می تواند برای یک مدت کوتاه قبل از اینکه سیستم جریان خون دچار اختلال شود تحمل نماید .بنابراین افزایش یا طولانی شدن فشار بافتی ، منجر به اختلال در جریان خون ایسکمی و نهایتاً آسیب پوستی می شود .در افراد با آسیب نخاعی و فقدان حس ، علاوه بر کاهش سرعت جریان خون به علت کاهش حس بیمار ، دستورات به مغز نرفته و فرد متوجه فشار دائم و آسیب پوستی و زخم ایجاد شده ، نمی شود .مشکلات پوست در این افراد تقریبا با اهمیت تر از همه مشکلاتی است که بیمار ممکن است با آن روبرو شود . یک زخم پوست می تواند چند هفته از مدت بستری در بیمارستان یا استراحت در بستر را به خود اختصاص دهد و نیز هزینه های سنگین درمانی را به فرد و خانواده اش تحمیل نماید .
آیا زخم بستر و مشکلات پوستی ایجاد شده قابل پیشگیری است ؟
بله – حتما. اگر فرد بخوبی از پوست خود مراقبت کند ، تمرینات منظم برای کاهش فشارهای وارده به بدن داشته باشد ، رژیم غذایی مناسب انتخاب نماید و چگونگی مراقبت روزمره از پوست را بداند ، می تواند از بروز زخم پوستی جلوگیری کند . همچنین زخم اگر در مراحل اولیه تحت مراقبت قرار گیرد به راحتی درمان می شود .
چه نواحی از بدن مستعد زخم بستر می باشند ؟
نواحی ای که با بستر تماس دارند و نیز نواحی روی قسمت های استخوانی و غضروفی بدن مانند استخوان خاجی – آرنج ، زانو ، قوزک پا ، کتف و طرفین ران و ... مستعد زخم فشاری می باشند .
علائم و نشانه های زخم بستر کدامند ؟
علائم اولیه معمولا مختص به همان منطقه زخم می باشند که شامل قرمزی – گرمی – سفتی است . در مراحل بعدی تاول و یا جوش و بوی نامطبوع و نیز خروج چرک و ترشحات هم ممکن است دیده شود .
با پیشرفت زخم ، علایم سیستمیک مانند تب و لرز هم ممکن است رخ دهد .
علل اصلي زخم پوست
• فشار طولاني مدت
• سوختگي ها يا خراش
• رطوبت قديمي برروي پوست
• نشستن يا خوابيدن بروي اشياء سخت
• سرما زدگي
فشار طولاني مدت
هنگامي كه بيمار در يك وضعيت به حد كافي طولاني مدت بنشيند يا بخوابد علائم و نشانه هاي آسيب پوست ناشي از فشار طولاني مدت ايجاد مي شود . همچنين اين علائم مي تواند با هر نوع از لخته ، يا اشياء سخت كه فشاربرروي پوست مي گذارد ايجاد شود . علائم اوليه شامل قرمز شدن ناحيه اي از پوست است و اگر فشار برداشته شود آسيب ايجاد نمي شود و قرمزي 15 دقيقه بعد از برداشتن فشار كم رنگ مي شود .معمولا آسيب پوست ناشي از فشار در بالاي برجستگي هاي استخوان شروع مي شود مانند هر جايي از بدن كه استخوان با سطح پوست محصور شده است از قبيل استخوان لگن ، برجستگي هاي استخوان تمايل دارند فشار برروي پوست از داخل بگذارند يك سطح محكم بر روي سطح بيروني استخوان وجود دارد و پوست هنگامي بين سطح ثابت داخل استخوان و سطح ثابت بيروني قرار بگیرد رنگ پريده خواهد بود كه از فقدان جربان خون ناشي می شود .همچنين به علت كاهش ميزان جريان خون كه بدنبال آسیب نخاعی ايجاد مي شود اكسيژن كمتر در پوست وجود دارد كه در نتيجه مقاومت پوست پايين مي آيد و اگر پوست از اكسيژن به علت فشارمحروم شود بدن سعي خواهد كرد با فرستادن خون بيشتر به ناحيه جبران كند و ممكن است تورم پوست را نتيجه دهد و حتي فشار بيشتر بروي گردش خون خواهد گذاشت و جريان گردش خون بيشتر مسدود مي شود .
كوفتگي يا خراش
كوفتگي يا خراش مي تواند در نتيجه تكان سخت و يا افتادن ايجاد شود . ساير علل شامل برخورد باسن به بداخل ديوار يا درب در هنگام حركت به علت فقدان يا كاهش حس مي باشد و بيمارممكن است متوجه نشود كه يك آسيب ايجاد شده است و به علت تغيير در سيستم گردش خون سريع بهبود نخواهد يافت و ممكن است به ايجادزخم پوست منجر شود .
مواجهه طولاني مدت پوست با رطوبت
امكان دارد منابع رطوبت مانند عرق بدن ، مدفوع يا ادرار باشد . هر نوع رطوبت مي تواند باعث سائيده شدن پوست يا از بين رفتن پوست شود . همچنين ممكن است نوار يا باند زخم بندي باعث شود مقدار زيادي از رطوبت زير ناحيه تحت پوشش پانسمان جمع آوري شود . رطوبت مرحله بهبودي را طولاني مي كند . رطوبت طولاني مي تواند به از دست دادن لايه هاي پوست منتهي شود كه ممكن است سبب زخم پوست شود .
سوختگي
سوختگي مي تواند بعلت گرما و یا ناشی از بعضی مواد شیمیایی مثل ضدعفونی کننده ها ايجاد شود . سايش ناشي از سو ختگي مي تواند هنگامي ايجاد شود كه سطوح در برابر يك سطح سخت ماليده مي شود مانند اسپاسم يا نشستن در تخت در زاويه 45 درجه يا برخي مواد شيميايي از قبيل مواد ضدعفوني كننده و نوار چسب از نوع ضد حساسيت استفاده كنيد ، مي تواند باعث سوختگي شود .
نشستن يا خوابيدن بروي اشياء سخت مي تواند باعث ايجاد زخم پوست شود .
سرما زدگي
سرمازدگي مي تواند به عنوان يك نتيجه از مواجهه با محيط سرد بدون حفاظ ايجاد شود ، توصیه می شود ، اگر در آب و هوای سرد بيرون مي رويد لباس گرم بپوشيد .همچنين بسته هاي يخ اگر بطور صحيح استفاده نشود می تواند سبب سرمازدگي شود .
موارد ديگري كه شانس فشار يا زخم پوست را افزايش مي دهد
• رطوبت پوست ناشي از عرق ، ادرار يا مدفوع
• فقر تغذيه كه باعث كم خوني مي شود كاهش شمارش گلبول هاي قرمز و پايين بودن پروتئين .
• شخص بيحركت در تخت يا در صندلي چرخدار
• تب
• ضربه يا آسيب زدن به پوست كه با لغزش يا افتادن در يك سطح و يا اسپاسم ايجاد مي شود .
• پوشيدن بريس ، اسپلينت خيلي محكم .
• فراموشي يا غفلت از خود در صورت افسردگی و یا فراموشی هنگام مصرف دارو
چگونگی ایجاد زخم پوستی و مراحل ایجاد آن
ابتدا يك ناحيه قرمز برروي پوست شروع مي شود و اين ناحيه قرمز ممكن سفت و يا گرم احساس شود اگر پوست تيره داريد پوست ناحيه ممكن است بجاي قرمزبصورت براق ظاهر شود اين مرحله برگشت پذير و امكان بهبود پوست وجود دارد و اگر در این مرحله فشار برداشته شود رنگ پوست طبيعي شود .
مرحله دو اگر فشار از روي پوست برداشته نشود ممكن است بصورت يك تاول ، خراشیدگی و سائیدگی و يا اثر زخم سريعا از بالاي ناحيه قرمز سفت پوست ايحاد شود . اين منطقه سفت قرمز رنگ پوست بدين معني است كه بافت زيرين پوست مرده است و بايد در اين نقطه همه فشار از بالاي آن منطقه برداشته شود و با پزشك مشورت نمايد .
در مرحله بعدي يك سوراخ عمیق يا زخم در بافت مرده تشكيل مي شود كه خيلي اوقات اين بافت مرده بر روي سطح پوست كوچك است اما در عمق بافت بزرگ است .
مرحله چهارم اگر در این مرحله نیز درمان کافی صورت نگیرد ممكن است اين آسيب به هر طريق به درون عضلات و نیز استخوان برسد و سرانجام عفونت و تخريب اساسي استخوان بوجود آيد .
پيشگيري از زخم پوست
بيمار مي تواند از زخم هاي پوست پيشگيري كند و به منظور پيشگيري بايد
• بطور مرتب كل بدن را بررسي كنيد و به ناحيه استخواني توجه خاص داشته باشيد .
• فشار را بروي پوست را كم كنيد .
• انجام مراقبت روزمره از پوست را فراموش نكند .
توجه كل بدن را بررسي كنيد اما توجه خاص به نواحي استخواني داشته باشيد .
با بررسي پوست بطور منظم شما مي توانيد نقاط داراي مشكل را در ابتداي شروع در نظر داشته باشيد . بررسي پوست وظيفه شما است و راهي براي پي بردن به علائم هشداردهنده ناشي از مشكلات پوست مي باشد .
در بررسي بدن به نكات زير توجه كنيد
توصیه می شود حداقل دو بار در روزهنگام لباس پوشيدن يا بيرون آوردن لباس کل بدن خود را بررسی نمایید .
نواحی تحت فشار و هر نوع ناحيه كه قبلا تخريب شده وبافت بالاي اثر زخم كه التيام يافته است هم بصورت مشاهده ای و هم بصورت لمسی نیاز به معاینه دقیق دارد .
نقاط جلو ، پشت ، و اطراف بدن خود بررسي كنيد .
به خاطر داشته باشيد كه نواحي استخواني بدن احتمالا بيشتر دچار زخم مي شود بنابراين اين نقاط را بيشتر بررسي كنيد .
هنگاميكه پوست را بررسي مي كنيد فراموش نكنيد نواحي كشاله ران را براي راش يا زخم ناشي از لباس هاي تنگ بررسي كنيد
آقاياني كه سوند خارجي دارند آلت تناسلي را بدقت براي زخم يا تحريكات بررسي نمایند .
كاهش فشار از پوست
علاوه بر بررسي هميشگي پوست روش مهم ديگرجهت پيشگيري از فشار بر روي زخم وجود داردكه با تغيير وضعيت ، فشار از روي ناحيه استخواني پوست كم مي شود . هدف از كاهش فشار بر روي پوست رسيدن جريان خون به پوست است . اگر فشار برروي پوست كم نشود تحت فشار قرار گرفتن خون خارج از رگ هاي خوني ادامه خواهد يافت و خونرساني به پوست انجام نمي شود كه پوست سالم بماند .
از چه طريق مي توان فشار برروي پوست را درتختخواب كم كرد
از برنامه تغيير وضعيت بدن استفاده كنيد كه اجازه نمي دهد قرمزي بر روي برجستگي هاي استخوان ظاهر شود . بسته به نوع بدن بيمار برنامه تغيير وضعيت بدن را از 2 تا 5 ساعت انجام دهيد تغيير وضعيت بدن از پهلو به پشت و از پهلو به پهلو
مي توان مدت زمان بين تغيير وضعيت بدن را با افزودن 30 دقيقه به مدت زمان تغيير وضعيت افزايش داد و سپس جهت قرمزي پوست را بررسي شود .
الف - وضعيت خوابيده به شكم
بيمار مي تواند بدون خطر براي مدت 8 ساعت با استفاده از بالش هاي حجيم ، سفت و تشك كوچك دمر بخوابد .
سر .بالش كوچك زير سر را حمايت كند . اندازه بالش به راحتي شخص بستگي دارد . پوشش بيمار از جنسي نباشد كه پوست را تحريك كند .
قفسه سينه از يك بالش يا بيشتر مطابق با راحتي بيمار استفاده كنيد .
ران ها بالشتك در بالاي زانوها قرار دهيد تا ازقرمز شدن پوست پيشگيري كند .
ساق پا زير ساق پا بالشتك قرار دهيد كه پاها را بحد كافي بلند كند و ازفشار برروي پنجه پا جلوگيري شود همچنين به جلوگيري از رشد ناخن ها در انگشتان كمك مي كند و اجازه مي دهد پنجه ها از انتهاي تخت عقب كشيده شود . پاها در زاويه مستقيم نسبت به تنه باشد .
بين زانوها بين زانوها بالشتك قرار دهيد كه زانوها و قوزك را جدا از هم نگه دارد چنانكه زخم هاي فشاري پيشرفت نكند .
هشدارها از حوله هاي تا كرده يا پتو بجاي بالشتك يا بالش ها استفاده نكنيد زيرا مي توانند خيلي سخت و سفت باشند و تخريب پوست را باعث شود .
خوابيدن برروي شكم در شب به دو دليل مهم است
· هم شما و هم هركسي كه براي تغيير وضعيت به شما كمك مي كند مي تواند 8 ساعت خواب يا استراحت كامل داشته باشد .
· در حالت خوابيده به شكم مفصل ران راست مي شود و به پيشگيري از سفتي لگن و زانوها كمك مي كند .
· وضعيت هاي متناوب ديگر وضعيت پهلو به پهلو همچنين وضعيت خوابيده به پشت مي باشد .
ب - وضعيت خوابيده به پهلو با قرار دادن بالش پشت بدن
سر .بالش كوچكی زير سر را حمايت كند . اندازه بالش به راحتي شخص بستگي دارد . پوشش بيمار از جنسي نباشد که پوست را تحريك كند .
پشت پشت بدن را حمايت كنيد كه وضعيت پهلو را حفظ كند . زيرا لگن عقب كشيده مي شود و از غلتيدن به پشت برروي ساكروم استخوان خاجي جلوگيري كند .
لگن بالا و پايين مفصل لگن بالش قرار دهيد . هنكاميكه بالش ها بطور صحيح قرار گرفتند يك دست صاف مي تواند بين بدن و تخت قرار بگيرد تا مطمئن شويد كه فشار كم شده است . اگر فشار كم نشده است يك بالش ديگر مي تواند اضافه شود .
زانو بالاي مفصل زانو بالش قرار دهيد .
كم كردن فاصله بين پاها بالش از طول بين پاها قرار دهيد كه از فشار بروي مفصل زانو و قوزك پا جلوگيري كند .
نكته پاها مستقيما برروي يكديگر قرار ندارد .
ج- وضعيت خوابيده به پشت
سر بالش كوچك زير سر را حمايت كند . اندازه بالش به راحتي شخص بستگي دارد . پوشش بيمار از جنسي نباشد كه پوست را تحريك كند .
پشت بالشتك زير قسمت تحتاني پشت قرار دهيد تا بالا بودن ساكروم ميسر باشد. اين كار فشار را برروي ناحيه ساكروم كم مي كند و خستگي عضلات را در پشت كم مي كند .
زانوها خميدگي در زانو يك انحناء طبيعي است . از بالشتك بالاي قسمت پشت ناحيه زانو استفاده كنيد. توجه كنيد از بالشتك در قسمت پشت ناحيه زانو استفاده نكنيد .
قوزك ها يك بالشتك كوچك در پشت پاشنه لازم است كه كشش را برروي ساق پا كم كند همچنين پاشنه بايد دور از تخت باشد كه از تخريب پوست جلوگيري كند .
پاها يك تكيه گاه نرم براي پا قرار داده مي شود كه اجازه دهد قسمت تحمل كننده وزن را برروي قسمت برآمده پا شبيه سازي كند .
بين قسمت تحتاني پا یک بالشتك يا بالش بين زانو قرار دهيد كه حداقل از كار افتادگي را در زانو و مفصل قوزك باعث شود .
هشدار به هیچ وجه از حوله هاي تا كرده يا پتو بجاي بالشتك يا بالش ها استفاده نكنيد زيرا مي توانند خيلي سخت و سفت باشند و سبب تخريب پوست شود .
نکات بهداشتی
بيمار بايد پوست را سالم و خشك نگه دارد ، پوستي كه بطور مكرر با ادرار، عرق يا مدفوع مرطوب مي شود احتمالا بيشتر تخريب مي شود . پوست را بعد از حمام خوب خشك كنيد اما با حوله محكم مالش ندهيد چون پوست مي تواند دچار آسيب شود . ممكن است شنيده باشيد كه الكل را بالاي ناحيه استخوان ماساژ دهيد و براي سالم نگه داشتن پوست بيمار خوب است اما توجه کنید الكل بيرون پوست را خشك و خشكيده مي كند . سلامت پوست را بررسي كنيد .
رژيم غذايي و مايعات
پوست بدن جهت تغذیه و بازسازی سلول های خود به مقدار معینی ویتامین و مواد معدنی نیاز دارد . لذا فرد باید رژیم غذایی متعادل داشته باشد که شامل میوه ، سبزیجات ، نان، حبوبات و سیب زمینی، شیر و فراورده های لبنی ، گوشت ماهی و انواع مرکبات حاوی ویتامین C می باشد . ضمن رعایت در مصرف نان و چربی که می تواند سبب افزایش وزن شود .
تمرینات بدنی
تمرینات منظم بدن هم می تواند گردش خون را بخوبی برقرار نماید . همچنین سبب می شوند وزن بدن افزایش نداشته باشد .چون اضافه وزن می تواند سبب افزایش فشار روی قسمت های استخوانی بدن شود .ورزش هایی مثل یوگا و شنا و نیز ورزش های مورد علاقه فرد در صورتی که با درد همراه نباشد ، توصیه می شود .از سوی دیگر کم وزنی هم می تواند سبب ایجاد فشار روی قسمت های استخوانی بدن شود . چون افراد کم وزن عضله و چربی کمتری دارند همچنین ممکن است سوء تغذیه نیز داشته باشند و ویتامین و مواد معدنی کافی مورد نیاز بدن را دریافت نکند . لذا این افراد در حفظ سلامت پوست و بهداشت پوست بدن با مشکلات بیشتری مواجه می شوند .
اطلاعات لازم جهت پيشگيري از زخم هاي پوست
انجام دهيد
• مطمئن شويد پدال هاي پا در صندلي چرخدار نسبت به بلندي صحيح تنظيم شود .
• از تشکچه روی ویلچر یا يك بالش يا كوسن توصيه شده برروي صندلي چرخدار استفاده كنيد .
• در صندلي چرخدار راست بنشينيد كاهش فعاليت يا خميده بودن سريعا به تخريب زود پوست بالاي عقب استخوان خاجی منتهي مي شود
• هنگاميكه كفش هاي تازه مي پوشيد پاها را بدقت بررسي كنيد . كفش نبايد خيلي تنگ يا بزرگ باشند .
• از جوراب حمايت كننده ساپورت استفاده كنيد .
• پوست را تميز نگه داريد ، باقي ماندن ادرار برروي پوست مي تواند به ايجاد مشكل منتهي شود .
• از يك تشك محكم نه سفت استفاده كنيد كه تكيه گاه براي بدن ايجاد مي كند . تشكچه روي ویلچر بطور منظم به پخش شدن وزن بطور يكنواخت كمك مي كند .
• دمر خوابيدن مفصل ران را به خارج مي كشد . همچنين اين وضعيت فشار را بيشتر بطور يكنواخت پخش مي كند و شانس كمتر براي ایجاد زخم ها مي باشد .
• صندلي چرخدار خود را به جلو حركت دهيد يا وزن خود را هر 15 دقيقه در روي صندلي چرخدار جابجا كنيد .
• اگر پوست شما خشك است از كرم هاي چرب كننده استفاده كنيد
• به ياد داشته باشيد حتي تغيير بسيار جزئي در وضعيت تا حدي كمك كننده است .
انجام ندهيد
• از حلقه لاستيك هوا يا هر نوع حلقه استفاده نكنيد ، اينها مقداري فشار در جايي كه نمي خواهيد ايجاد مي كند و جريان خون پوست در داخل حلقه مسدود مي شود .
• كمر بند بهداشتي نپوشيد كه مي تواند به زخم هاي فشاري منتهي شود .
• لباس با وزن سنگين ، لباس زير نايلوني يا لباس سفت نپوشيد .
• اسباب در جيب هاي شلوار يا برروي صندلي چرخدار نگذاريد .
• برروي پوست خشك الكل استفاده نكنيد .
• در تخت با بالابردن سر به مدت طولاني ننشينيد اين موارد باعث مي شود پوست بالاي انتهاي تحتاني نخاع فشرده شود و مي تواند به زخم ها منتهي شود .
• هرگز بیمار روی ویلچر یا تخت کشیده نشود ، بلکه بایستی برای جابجایی ، او را بلند نمود .
محصولات موجود در شاخه محصولات ضد زخم بستر به شما در درمان این بیماری یاری می دهد
منبع مقاله " زخم بستر ، مراقبت ها و پیشگیری " تهيه و تنظيم دكتر نسرين شعبانيان ، زهرا اميني – كارشناس پرستاري