مته

مته

امروزه مته ‏ها در اندازه و شکل های بسیار گوناگون و متنوع برای مواد مختلف و کاربردهای ویژه ساخته می‏شوند. مته تخت در دوران ابتدایی کارهای ماشینکاری کاربرد انحصاری داشت ولی به تدریج جای خود را به مته مارپیچ که بسیار کاراتر است داد.
مته ‏های راست شیارگاه، برای سوراخکاری مواد نرم به کار می‏روند ولی بیشتر مته ‏ها با شیارهای مارپیچ ساخته می‏شوند. بنابر تعریف مته مارپیچ مته‏ای است که برای دور کردن براده‏های اضافی دارای شیارهای مارپیچی روی بدنه باشد. با فرو رفتن مته در قطعه‏کار براده‏ها در امتداد شیار خارج می‏شوند. قسمت های مختلف مته عبارتند از دنباله ساقه، بدنه و نوک.
مته‏ های دنباله مخروطی مستقیماً در سوراخ مخروطی محور ماشین مته ستونی یا در غلاف جا زده می‏شوند. زبانه مته دنباله مخروطی در شیار روی محور جای می‏گیرد تا از لغزش مته جلوگیری شود. مجموعه مته ‏هایی که در صنایع خودروسازی به کار می‏روند برای سوار کردن روی غلافهای دو نیمه گرداننده مته زبانه ‏دار هستند.
برای جلوگیری از چسبیدن و گیر کردن براده در شیارهای مته و نیز افزودن بر فضای لازم برای عبور براده شیارهایی بازتر از شیار مته‏های معمولی دارند. قطر هسته شیارها در این نوع مته کوچکتر است. این مته‏ها در هنگام کار به فشار کمتری نیاز دارند و آسانتر در قطعه فرو می‏روند و گرمای کمتری نسبت به مته‏ های معمولی ایجاد می‏کنند.
سَرِ مخروطی شکل یا ناحیه بُرنده مته مارپیچ است. تیزی نوک مته که لبه تیزی است نقطه مرگ یا جان مته نامیده می‏شود و عملکردی همچون مته سرتخت دارد و سوراخی به اندازه خود در قطعه‏کار ایجاد می‏کند. به همین دلیل قاعده مرسوم این است که ابتدا سوراخی به‏عنوان سوراخ راهنما در قطعه‏کار ایجاد شود تا آن سوراخ مجال مناسبی برای نقطه مرگ مته فراهم سازد و از سُر خوردن و لغزیدن مته‏های بزرگ روی قطعه‏کار جلوگیری کند و به‏علاوه برای پیشروی مته در قطعه‏کار فشار کمتری هم لازم باشد.

لبه‏های برنده‏ای که از نقطه مرگ تا محیط نوک مته امتداد دارند لبه‏های برش نامیده می‏شوند. این لبه‏ها با محور مته زاویه استاندارد مارپیچ 59 درجه می‏سازند. بنابراین زاویه کامل نوک مته 118 درجه است. این زاویه براساس جنس قطعه‏ای که باید سوراخکاری شود تفاوت می‏کند.