نقاشی موزایک دیواری

نقاشی کاشی دیواری

هنر نقاشي موزائيك

دوره صفوی را عهد هنر طلایی ایران می گویند که به راستی این نام گذاری در مورد هنرهای تزیینی از جمله مقرنس مصداق دارد. ولی این عنوان به معنی آن نیست که هنر مندان دوره صفوی دست به ابتکار و اختراع فوق العاده ای زده اند بلکه به علت این است که بر اثر توجه شاهان صفوی مراکز هنری زیاد شد و رشته های مختلف هنری به اوج ترقی خود رسید . بی شک عصر صفوی دوران نوینی در عرضه هنرهای با ارج ایران زمین به شمار می آید
در این دوره هنر دارای صلابت و یکپارچگی و مهرت استادی منحصر به فردی است که در دوران پس از صفویه کمتر به چشم می خورد . در این دوره برخی از سنتهای هنری مغول کنار رفت و در تلاش آغازگر دست ساخته های نویی عرضه شد. به ویژه در زمان شاه عباس هنرهای این عهد به حد اعلای شکوفایی خود وصال یافت. مقرنس در این دوره کاملا جنبه تزیینی داشت و اغلب با موزاییک و کاشی صورت می گرفت.
نیز هر چهار دسته مقرنس با دقت فراوان به کار رفت و تازگیهایی نیز به ظهور رسید . نخستین نشانه های مقرنسکاری در این عهد در بنای گنبد دار مقبره شیخ صفی الدین اردبیلی در شهر اردبیل متجلی گشت، که متفاوت با فرمهای قبلی و بلکه به صورتی پیشرفته به کار گرفته شده است. نمای خارجی این مقبره که از آجر ساخته شده ، کاشی فیروزه ای ساده و معرق تزیین شده است. درگاه مقبره بلند و دارای طاق هلالی است که در سمت چپ آن حواشی مقرنس کاری شده به خوبی به چشم می خورد .

هنر نقاشي موزائيك

از دیگر آثاری که نشان دهنده تحول و گسترش عنصر تزیین مقرنس همراه با کاشیکاریهای با ارزش و بی مانند در دوران صفوی باشد از مقرنسهای زیبای عمارت عالی قاپو، مسجد امام اصفهان ، مسجد شیخ لطف الله اصفهان و دیگر آثار این دوره یاد می کنیم که در نوع خود از بهترین موتیفهای مقرنس الهام گرفته شده است. بخصوص مسجد امام بیشتر از نظر مقرنسهای کاشیکاری شده در ایوان مدخل و نیز از نظر فضاهای وسیع و کاشیهای رنگارنگ با نقوش گوناگون و بی نظیر صحن ، ایوانها و همچنین گنبد و محراب دارای اهمیت و اعتبار ویژه ای است. توسعه مقرنسهای آویزان یا استالاکتیکی در مناره خای بالکندار این مسجد از نمونه های بارز دگر گونی این عنصر تزیینی است.

در مورد چگونگی قرار گرفتن و کاربرد مقرنسها دوران صفویه با سلجوقی تفاوت کلی داشته است هنرمندان مقرنس ساز عهد سلجوقی ، هماهنگ با بالا آمدن ساختمان جرزها و دیوارهای جانبی بنا به هنگام قوس دادن آنها مقرنسها را با پس و پیش به کار بردن آجر ها می ساخته اند، تا جایی که در نوک از تعداد قرنیزها کم و پوشش مقرنسدار زیر گنبد یا طاق ایوان کامل شود؛ اما در زمان صفویه مقرنسها را بر روی زمین قالب میریختند و پس از تکمیل بنا و عمارت با بستهایی که زیر طاق از پیش تعبیه می شده است مقرنسهای آماده را به زیر سقف متصل میکرده اند و این کار از پایین به بالا صورت می گرفته است

هنر نقاشي موزائيك

امروز هم این نوع مقرنسکاری در اصفهان ، یزد و شیراز رواج دارد؛ البته در هرکدام از این شهرها شکل ساختن مقرنس فرق میکند. مثلا در اصفهان با چوب مقرنسهای آماده شده را در زیر طاق قرار می دهند ؛ اما در یزد قالبهای مقرنس را به رسنی می بندند و در زیر سقف به صورت آویزان محکم می کنند و پس از آن فاصله بین مقرنسها را با بند کشی پر می کنند و سپس برای تزیین بیشتر روی مقرنس را با نقاشی یا کاشیکاری می پوشانند.

برای نمونه مسجد جامع کبیر یزد را که دارای محراب و سردر مقرنسکاری جالب مزین به کاشیهای زیباست می توان نام برد. در صحن جنوبی بقعه شاه نعمت الله ولی در ماهان کرمان، و نیز در قسمت پشت بنا و داخل رواقها مقرنسهای کار هنرمندان عهد صفوی به چشم می خورد. همچنین حمام گنجعلی خان کرمان مقرنسهای ساده و با ارزشی را در خود جای داده است.