برای دنده کردن مهره به کمک دست معمولا از قلاویز استفاده می کنند.
قلاویز را می توان به پیچی تشبیه کرد که در روی بدنه آن به منظور تامین زاویه براده و هم چنین زاویه گوه سه یا چهر شیارایجاد شده است.از این شیارها برای براده و روغن کاری استفاده می شود.انتهای دنباله قلاویز دستی را معمولا چهار گوش می سازند تا بتوان به وسیله قلاویز گردن حرکت دورانی آن را تامین نمود.
در بعضی از قلاویزها زاویه آزاد وجود ندارد وبرخی دیگر بوسیله پشت سایی دندانه ها زاویه آزاد ایجاد می گردد.
محاسبه قطر سوراخ جهت قلاویز
زاویه براده برای فلزات سخت و نرم متفاوت می باشد از همین رو باید در نظر داشت که هر قلاویزی ،برای هر فلزی ،مناسب نیست مخصوصا آنهایی که دارای جنس نرم وبراده طولانی میباشند مثل آلومینیوم ومسزاویه براده برای فلزات مختلف روی قلاویزها درج شده اند .
به دلیل وجود شیارهای براده ،جان قلاویز ضعیف شده و معمولا قادر به تحمل نیروی برش ،در یک مرحله براده برداری نمی باشد.
برای کم کردن نیروی برش ، قلاویزه ها را در یک دست ،شامل سه قلاویز پیشرو ،میان رو و پس رو را می سازند.برای شناخت این قلاویزه ها ،روی دنباله پیشرویک خط، قلاویز میان رودو خط و برای قلاویز پس روبون خط ویا سه خط ،ایجاد می کنند.برای اینکه قلاویزها در شروع براده برداری باکار درگیر شوند ،قسمت ابتدایی آنها را به صورت مخروطی می سازند و آن را قسمت برس می نامند.
زاویه شیب برش در قلاویزهای پیش رو_میان رو وپس رو باهم مساوی نمی باشد.قسمت برش هر یک از قلاویزها وظیفه شروع براده برداری را به عهده داشته وبه تدریج که به انتها میرسند،دندانه ها کامل می شوند.
برای قلاویز کاری مهره های دنده ریز و مهره هایی که دندانه های آنها از نوع پیچ لوله می باشندبه دلیل کم بودن عمق دندانه ها ،معمولا از دو دست قلاویز پیشرو و پسرو استفاده می کنند .
جدول استاندارد قلاویز کاری
برای قلاویز کاری ورق ها و قطعات کم ضخامت تا ضخامت 1/5برابر قطر اسمی قلاویزکه سوراخ راه بدر داشته باشند ، از قلاویزهای دیگری استفاده می کنند که دارای قسمت برش طولانی در حدود نصف طول دندنه ها بوده و تمام قسمت های قلاویز معمولی در روی آن جمع شده است.از مشخصات ظاهری قلاویزها میتوان به طول بلند قسمت دندانه آن اشاره نمود،این قلاویزها بنام قلاویزه های مهره معروف می باشند.
در بعضی از آنها ابتدا شار براده را به صورت مورب سنگ می زنند تا براده ای که در قسمت جلو برداشته می شود بسمت سر قلاویز هدایت گردد.این قلاویزها دارای قسمت مخروطی کوتاه بوده و زمان انجام کار را کاهش می دهند.
قلاویزها را در دو نوع دستی و ماشینی می سازند .دنباله قلاویزهای ماشنی استوانه بوده و انتهی آن را بصورت چهار گوش یا به فرم زبانه دار می سازند.
قلاویز دستی
امتداد شیارهای براده در قلاویزهای معمولی به موازات محورمستقیممی باشد ولی قلاویزهایی نیز وجود دارند که شیار براده آنها به صورت مارپیچ ساخته می گردد. اگر انحراف شیارهای براده این قلاویزه به سمت راست باشد،براده به سمت بیرون سوراخ هدایت شده و از آنها برای قلاویز کاری سوراخ های ته بسته استفاده می شود .چنانچه جهت پیچش شیار قلاویز به سمت چپ باشد،براده ها را از انتهای سوراخ به خارج هدایت می کند.
قلاویزها را از جنس فولاد آلیاژی در دو سیستم متریک واینچی به صورت راست گرد و چپ گرد می سازند .
جدول استاندارد قطر مته جهت سوراخکاری
قطر سوراخ برای قلاویز کاری ،کمی بزرگتر از انرازه قطر داخلی مهره در نظر گرفته شود.زیرا در اثر فشار برش ،لبه دندانها باد کرده وبه سمت خارج هدایت می شوند.در غیر این صورت علاوه بر ناصافی دندانه ها ،قلاویز در کار گیر کرده و امکان شکستن آن نیز وجود دارد.
در قطعاتی که جنس آنها نرها نرم بوده وبراده طویلی دارند ،بایستی قطر سوراخ زیادتر ازقطعاتی در نظر گرفت که جنس آنها سخت و شکننده بوده و دارای براده های کوتاهی می باشند.
پس از مته کاری بایستی لبه سوراخ را با یک مته سوراخ مخروطی90 درجه ،به اندازه نیم میلیمتر ،بزرگتر از قطر خارجی مهره خزینه کاری کرد تا قلاویز به راحتی در سوراخ جاافتاده و از ایجاد پلیسه جلوگیری شود.پس از جاافتادن قلاویز ،دسته قلاویز را باز می کنیم و با استفاده از گونیای 90 درجه ،فائم بودن امتداد قلاویز با سطح کار را کنترل می کنیم.
قیمت قلاویز
برای جلوگیری از ازدیاد براده و افزایش نیروی مقاومت ،بهتر است قلاویز را هر چند بار یکبار درجهت عکس بگردانیم.
در سوراخهای ته بسته ،بایستی عمق سوراخ رابیشتر از عمق قلاویز کاری در نظر گرفت و حتی الامکان از قلاویزهای ،شیار مارپیچی استفاده کرد .برای جلوگیری از شکستن قلاویز بهتر است براده ها را به دفعات از داخل سوراخ خارج کرد.
برای خارج کردن قلاویز شکسته ،در صورت امکان از ابزار مخصوصی که به همین منظور ساخته شده است،استفاده می گردد.این ابزار داری شاخک های قابل تنظیم می باشد و در شیار قلاویز شکسته ،گیر می کند.
برای تسهیل در خارج کردن قلاویز شکسته معمولا از مایعی استفاده می شود که در اثر خورندگی باعث آزاد سدن قلاویز در داخل سوراخ می گردد.برای این منظور در قطعات آلومینیومی از الکل، در قطعات مسی و برنجی از جوهرنمک ور در قطعات فولادی یا چدنی از محلول اسید سولفوریک رقیق استفاده می شود و پس از خارج کردن قلاویز شکسته بایستی سوراخ را با آب شستشو داد.
در صورت عدم دسترسی به وسایل بالا ،می توان ابتدا به کمک مشعل جوشکاری آب قلاویز شکسته را پس گرفت و سپس با سوراخ کردن و با استفاده از قلاویز چپ گردآنرا خارج نمود.
